Doğum Kontrol Yöntemleri
Doğum Kontrol Yöntemleri Nelerdir?
Doğum kontrol yöntemleri, gebeliği önlemek veya planlamak amacıyla kullanılan çeşitli yöntemlerdir.
Bu yöntemler genel olarak doğal, bariyer, hormonal ve cerrahi yöntemler olarak sınıflandırılabilir.
En yaygın doğum kontrol yöntemleri:
Doğal Yöntemler
- Takvim Yöntemi: Kadının adet siklusunun düzenine göre güvenli günleri belirler.
- Çekilme Yöntemi : Erkeğin boşalmadan önce geri çekilmesi,vagina içine boşalmaması durumudur. Coitus Interruptus olarak Latincede tanımlanır.
- Vücut Isısı Yöntemi: Ovulasyon döneminde vücut ısısında artış olur. Bu ısı artışı ile yumurtlama dönemi takip edilebilir.
- Servikal Mukus Yöntemi: Servikal mukus yumurtlama dönmeinde daha sulu ve kaygan bir kıvama gelir. Bu servikal mukusun yapısındaki değişiklikleri gözlemleyerek doğurganlık dönemini belirlenebilir.
Hormonal Yöntemler
- Doğum Kontrol Hapları: Östrojen ve progesteron hormonları içerir. Yumurtlamayı engeller. Günümüzdeki güncel doğum kontrol hapları ile minumum konsantrasyonda maximum kontrol sağlanabilmektedir.
- Doğum Kontrol İğneleri: Genellikle 1 ya da ayda bir uygulanır ve yumurtlamayı engeller.
- Hormonal Spiral (Mirena): Rahim içine yerleştirilir ve hormon salgılar. 3-5 yıl süreyle etkilidir.
- Vajinal Halka (NuvaRing): Vajinaya yerleştirilir ve hormon salgılar. Aylık olarak değiştirilir.
- Hormonal Deri Bandı: Cilde yapıştırılır ve hormon salgılar. Haftalık olarak değiştirilir. Ülkemizde bulunmamaktadır.
Bariyer Yöntemler
- Prezervatif (Kondom): Erkek veya kadın tarafından kullanılabilir. Spermlerin vaginaya geçişini engeller.
- Diyafram: Vajinaya yerleştirilen bir bariyerdir. Sperm öldürücü jel ile birlikte kullanılır.
- Servikal Kapak: Rahim ağzını kapatan bir bariyerdir.
Cerrahi Yöntemler
- Tüplerin Bağlanması (Tüp Ligasyonu): Kadınlarda fallop tüplerinin kesilip bağlanması.
- Vazektomi: Erkeklerde sperm kanallarının kesilip bağlanması.
Diğer Yöntemler
- Rahim İçi Araç (RİA) (Spiral): Hormonsuz (bakır) veya hormonlu çeşitleri vardır. Rahim içine yerleştirilir ve uzun süreli koruma sağlar.
Her doğum kontrol yöntemi farklı avantaj ve dezavantajlara sahiptir.
Kişisel sağlık durumu, yaşam tarzı ve doğum kontrol ihtiyacına göre en uygun yönteme hekiminiz ile birlikte karar vermeniz gerekir.
DOĞUM KONTROL YÖNTEMLERİ VE AİLE PLANLAMASI
Dünya Sağlik Örgütü tarafından cinsel sağlık; cinsellikle ilgili olan fiziksel, mental ,emosyonel ve sosyal anlamda tam bir iyilik hali içinde olunması olarak tanımlanmaktadır
Aynı zamanda cinsel sağlık; etkin gebelikten korunma, cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunma , cinsel problemlere uygun psikoseksüel yardım gibi konuları içermektedir.
Üreme çağındaki kadınların %70'i düzenli olarak doğum kontrolü amaçlı bir kontrasepsiyon yöntemi kullanırlar.
Hangi kontrasepsiyon yönteminin seçileceğinin kararı; kişinin sosyal, jinekolojik ve tıbbi öyküsüne bağlıdır.
Hangi yöntem seçilirse seçilsin kişiye yöntemi nasıl kullanacağı ve ilaç almayı unutma, kondom delinmesi gibi başarısızlık durumlarında yapılması gerekenler konusunda ayrıntılı danışmanlık verilmelidir.
HASTANIN ÖYKÜSÜ
Hikayede değerlendirilmesi gereken önemli faktörler:
Yaş; Kullanılan hormon düzeylerinin azaltılması ile 40 yaşa kadar doğum kontrol hapı kullanılabilmektedir.
Daha önce kullandığı kontraseptif yöntemler, yan etkileri ve başarısızlıklar
Jinekolojik problemler: yoğun miktarlı ve ağrılı adet kanama dönemleri, dış gebelik veya fonksiyonel over kisti varlığı
Aktif geçirilmekte olan cinsel yolla bulaşan hastalık, pelvik inflamatuar hastalık öyküsü.
Arterial veya venöz hastalıklar, karaciğer has-talığ1, diabet, mekanik kalp kapak varlığı, hipertansiyon.
Kullandığı ilaçlar: Örneğin antibiyotikler kontraseptif hapların etkinliğini etkiler.
Sigara.
Tablet veya bariyer kontraseptif yöntem kullanmaya uyum.
Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan hastalıklarından korunma ihtiyaci.
Gelecek fertilite hakkındaki isteği.
Gebe kalamama durumunun hasta için önemi.
Kontraseptif yöntem kullanımı ile ilgili erkek partnerin sorumluluk alma konusundaki isteği.
Kontraseptif yöntem nasıl kullanılır; etkinliği, riskleri, yan etkileri, gelecekte fertilite üzerine etkisi nedir gibi kafa karıştıran sorular da hastaya anlatılarak hasta için en uygun yöntem seçilir.
BARİYER YÖNTEMLERİ
Erkek kondomu(Prezervatif)
Lateks, kauçuk veya poliüretan kılıftan oluşan ve genellikle spermisidal bir sıvı ile kaplı kılıftır.
Spermin vaginaya geçmesini önleyerek fiziksel bir bariyer olarak görev yapar.
Kadın genital organları ile temasa geçmeden evvel penis erekte konumda iken kondom penise geçirilir.
Ejakülasyon sonrası içindeki ejakülasyon sıvısı ile beraber ve kondomdaki defektler kontrol edilerek çıkarılıp atılır.
Kondom kullanımındaki en büyük avantaj; sadece koitus sırasında kullanılmasıdır.
Bunun yanısıra kondom cinsel yolla bulaşan viral, bakteriyel hastalıklardan korur ve hormonal yan etkileri yoktur.
Dezavantajları
Eşler arasındaki cinsel hazzı azaltması,
Erkekte cinsel duyarlılıkta azalma yapması,
Kullanılan latekse veya spermiside karşı kadın veya erkek eşte nadiren allerji yapması,
şeklinde özetlenebilir.
Allerjik durum oluşursa lateks olmayan daha az allerjik veya non-spermisidal kondomlar kullanılabilir.
Başarısızlik; kondomun tırnak, yüzük gibi takılardan, yağ bazlı lubrikantlardan veya kondom kayganlaştırıcıları nedeni ile veya kondom takma esnasındaki kaymadan dolayı hasar görmesi ile olur.
Kondom doğru takılmadığı ve yerinde olmadığı zaman (ejakülasyon öncesi ve sonrası) penis vagen ile temasa geçtiği durumda gebelik oluşma riski yüksektir.
Kadın kondomu
Vagen duvarlarına bir kılıf yerleştirilerek spermin servikse ulaşmaması için bir bariyer oluşturulur. Cinsel birleşmeden önce herhangi bir zamanda vagene yerleştirilebilir.
Erkek kondomuna benzer avantaj ve dezavantajları mevcuttur.
Diyafram ve başlık
Diyafram kubbe şeklinde yapılmış bir doğum kontrol yöntemdir. Vaginal destek dokusu miktarına göre düz, halka ve yay şeklinde olmak üzere üç tür diyafram şekli vardır. Rahim ağzına (servikse ) aspirasyon esasına göre tutunan kontrasepsiyon araçlarıdır.
Her iki yöntem spermisid krem veya jel ile kullanılır ve spermisidal bariyer oluşturarak hareketli spermin servikse ulaması engellenmiş olur.
Diyaframın (başlığın 1/3'ü spermisid krem ile dolmalıdir)her iki ucuna iki ölçek kadar spermisid krem veya jel sürülür, sonrasında alet vaginanın içine doğru aşağı ve geri yönde yerleştirilir.
Diyaframın pozisyonunun serviksi tamamen kaplayacak şekilde olup olmadığı kontrol edilir. Cinsel ilişkiden en fazla 3 saat önce vaginaya yerleştirilmelidir.
Diyafram cinsel birleşmeden sonra en az 6 saat (30 saate kadar) vagende kalmalıdır. Çıkarıldıktan sonra sabunlu su ile yıkanıp plastik kutu içinde saklanmalıdır.
Hasar gördü veya yırtıldı ise daha erken aksi durumda iki yılda bir değiştirilmelidir. Klinikte yapılan pelvik muayene ile diyaframın (5-10 mm çapta ol-malıdır) boyutu tahmin edilebilir.
Avantajlar
Avantajları cinsel birleşmeyi etkilememesi ve ne zaman ihtiyaç var ise o zaman kullanılma gereğidir. Kadın ve erkekte cinsellik sırasında haz kaybı yaratmaz.
Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan kısmen korur ve serviks kanseri insidansında minimal azalma yapar.
Dezavantajları
Dezavantajları; uygulama ve yerleştirme tekniği için özel eğitim gerektirmesidir. Sık kullanılan bir kontraseptif yöntem olmayıp cinsel yolla bulaşan hastalıktan kısmen korumaktadır. Yan etkileri; daha küçük boyutta diyafram kullanılması ile geçen tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarıdır.
3 kg'dan fazla kilo değişikliği ve doğum sonrasında kullanılması gereken diyafram boyutu değişir ve tekrar ölçülmesi gereği vardır.
Kimler Diafram Kullanamaz
Elle servikse(rahim ağzına)ulaşmada veya serviksi tanımada zorluk olması, diyaframın yerine oturmasında kötü pelvik taban desteği olması, toksik şok sendromu öyküsü, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu ve kauçuk veya spermisid allerjisi durumunda kullanılması kontrendikedir.
Hormonal yöntemler
Kombine Oral Kontraseptifler
Kombine oral kontraseptif haplar etinil östradiol ve progesteron içerir.
Etki mekanizması
Bu tip doğum kontrol hapları ovulasyonu inhibe eder, servikal mukusu kalınlaştırır ve endometriumda da incelmeye neden olarak gebeliği engelller.
Kombine oral kontraseptif hap tipleri
Monofazik preparatlar sıklıkla kullanılan ilaçlar olup tüm tabletler aynı dozda östrojen ve progesteron içerir.
Bifazik ve trifazik haplar ise siklus gününe göre farklı dozlarda östrojen ve progesteron içerir ve ara kanaması (normal ilaç bırakma dönemi dışında başlayan kanamadır) olan olgu-larda ve monofazik ilaç kullanıp çekilme kanaması olmayan olgularda daha iyi siklus kontrolü sağlamak için kullanılır.
Hergün alınan haplar ise 21 aktif hormon içeren hap ve normalde ilaç kullanılmaması gereken dönemde de 7 tane plasebo hap içerir.
Doğum Kontrol Hapı Nasıl Kullanılır?
Standart kutuda hergün bir tane alınan 21 hap bulunur,21haptan sonra çekilme kanamasının olduğu 7 günlük ilaçsız dönem gelir. Diğer kutuya başlama kanamanın bitmesinden bağımsız olarak 8.günde olur.
Doğum Kontrol Hapına Ne zaman Başlanır?
İlk paket hemen kullanıldığında etkin olması için adetin ilk 5 gününden herhangi birinde başlanır. Amenoreik veya oligomenoreik(Adet görmeyen) kadında doğum kontrol hapı kullanımına adetin herhangi bir zamanında başlanabilir. Ancak gebelik ihtimali öncelikle ekarte edilmeli ve ilaç kullanımının ilk 7 günü ek bir yöntem ile korunulmalıdır.
Gebelik terminasyonu, kürtaj yapılan olgularda ise ilaca terminasyon gününde başlanmalıdır.
Düşük yapan hastalarda ise düşükten hemen sonra doğum kontrol hapı başlanmalıdır.
Yüksek tromboz riski ve olası irregüler kanama yapması nedeni ile doğumdan hemen sonraki ilk 6 hafta içinde doğum kontrol hapı kullanılmamalıdır.
Kombine oral kontraseptif hapların avantajları
Yoğun ve ağır kanama ile geçen ve düzensiz olan adetleri düzeltir.
5 yıldan fazla kullanıldığında over kanseri riskini %50 azaltır ve bu etki ilacı bıraktıktan sonra da devam eder
Endometrium kanser riskini ;5 yıldan fazla kullanıldığında %40 azaltır,
Fonksiyonel over kistlerinin oluşumunu azaltır,
Premenstruel gerginlikte ve endometriozisde düzelme sağlar,
Myomların tedavisinde yararlıdır
Akne ve hirşutizmi tedavi eder.
İlaç etkisi ilacı bırakma ile ortadan kalkar; bırakır bırakmaz hemen gebe kalınabilir.
Kombine oral kontraseptif hapların dezavantajları
En önemli dezavantajı hergün hap kullanım gerekliliğidir
Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korumaz ve serviks kanseri insidansında artış yaratır.
Meme kanseri görülme sıklığını artırdığı yönündeki bilgiler hala araştırma kapsamındadır.
Doğum Kontrol Haplarının Yan etkileri
En önemli yan etkiler; tromboz, hipertansiyon ve migrendir.
Bu yan etkilerden şüpheleniliyorsa hemen ilaç bırakılmalıdır.
Az görülen yan etkiler ise
İlk birkaç siklusta düzensiz adet kanamaları,
Kilo alma veya kilo kaybı,
Libido azalması,
Bulantı,
Şişkinlik hali,
Memelerde hassasiyet,
Başağrısı,
Duygu-durum değişiklikleridir. Bu yan etkilerin çoğu ilk üç aylık kullanımdan sonra pek görülmez.
Doğum Kontrol Haplarının Kontrendikasyonları
Kimler Doğum Kontrol Hapı Kullanamaz?
- Gebelik,
- Hipertansiyon (>160/100),
- Ciddi migren,
- Tromboz öyküsü veya risk faktörü varlığı,
- İskemik kalp hastalığı,
- Kardiovasküler hastalık,
- Karaciğer hastalığı,
- Porfiri,
- Diabet,
- 35 yaş üzeri olup sigara kullanma ve
Nedeni belli olmayan vaginal kanama varlığı gibi durumlarda doğum kontrol hapı kullanımı önerilmemektedir.
Doğum Kontrol Haplarının kullanılmakta olan diğer ilaçlarla etkileşimleri
İlaç etkileşimlerinden kaçınılmalıdır. Anti-epileptikler ve griseofulvin gibi enzim indüktörleri doğum kontrol haplarının metabolizmasını arttırır bu nedenle uygun alternatif kontraseptif yöntem yok ise yüksek dozdaki kontraseptif haplar kullanılabilir.
Ayrıca rifamisin ve rifabutinin enzim indükleyici etkisi çok yüksek olduğundan oral kontraseptifler ilaç kesiminden en erken 8 hafta sonra kullarılabilir.
Ampisilin, doksisiklin gibi bazı geniş spektrumlu antibiyotikler doğum kontrol haplarının
emilimi ile etkileşebilir.
Doğum Kontrol Hapını Almayı Unutursam ?
Hap almayı unutma ya hapın o gün alımını unutma veya normal zamanından 12 saatten fazla geçtikten sonra alma şeklinde olabilir.
Hapın unutulduğunun hatırlandığı anda hemen hapı almalı ve kalan hapları zamanı geldiğinde alması önerilir, ancak 7 gün boyunca da ek bir yöntem ile korunması önerilir.
Eğer bu yedi gün içinde kutu biterse hemen arkasından ara vermeden yeni bir kutuya başlamalıdır. 7 gün kuralı yararlı bir yön göstericidir ve ovulasyonu baskılamak için 7 güne gereksinim olduğu yanında, ovulasyonun olması için ise 7 günlük ilaçsız dönem olması gerektiğini belirtir.
Hapı almayı takiben 3 gün içinde kusma ve şiddetli ishal olursa, ekstra ilaç alması gerekir ve aynen hap unutulmuş gibi değerlendirilir.
Antibiyotik (ampisilin veya doksisiklin gibi...) alan kadın antibiyotik kullandığı süreçte hap almaya devam etmeli ve antibiyotik kullanmayı bitirdikten sonra 7 gün boyunca hap ile beraber bariyer kontraseptif yöntem kullanmalıdır. Bu durumun istisnası akne gibi uzun dönem antibiyotik kullanımı gerektiren durumlarda barsak florasının tamamen eski haline geri gelmesi için ilk üç haftada bariyer kontraseptif yöntem kullanmaktır.
Kombine oral kontraseptiflerin tromboz riski
Kombine doğum kontrol hyaplarının kullanımı ile trombozis riski artar ancak bu risk gebeliğin getirdiği tromboz riskinden çok azdır.
Ailesel tromboz hikayesi olan kadınlarda doğum kontrol hapı kullanımına başlamadan önce trombofili taraması yapılmalıdır.
Kontrasepsiyon Bantları
Kontraseptif yapıştırıcı östrojen ve progesteron içerir ve etki mekanizması doğum kontrol haplarına benzer. Adetin ilk gününde uygulanır haftada bir değiştirilir, 21. günde de çıkarılır. İlaç kullanılmadığı dönemde de çekilme kanaması olur. Avantaj, dezavantaj ve yan etkileri ağızdan alınana doğum kontrol haplarına benzerdir.
Sadece progesteron içeren haplar
Sadece progesteron içeren haplar mini pill olarak da bilinir.
Bu ilaçlar servikal mukusu kalınlaştırarak spermin servikal kanal içine geçmesini engeller. Aynı zamanda endometriumu inceltir ve bir kısım olgularda da ovulasyonu inhibe eder.
Nasil kullanılır?
Progesteron pill’leri 28 hap içeren paketler şeklinde devamlı olarak kullanılır ve paketler arasında hiç ara verilmez.
Her gün ayni saatte alınmalıdır; 3 saat geç alınırsa kontraseptif etkinlik ani olarak düşer.
Benzer olarak kusma ve ishal hapın absorbsiyonunu (dolayısi ile etkinliğini) bozar.
Hap alma unutulursa (geç alınır veya ishal, kusma nedeni ile emilimi bozulur ise) kombine oral kontraseptiflerde olduğu gibi davranılır .
Bir çok kadın mini hap ile adet görmeye devam eder. Bazı olgularda adet kanaması azalır iken çok az olguda amenore olur. Ağır veya düzensiz kanama ilk birkaç ayda olur.
Ne zaman başlanır?
Adetin ilk 7 günü içinde, gebelik terminasyonu(kürtaj) gününde, düşük sonrası hemen, adet görmeyen olgularda gebelik ekarte edildikten sonra; siklusun herhangi bir gününde (7 gün ek korunma yöntemi kullanmak kaydı ile) başlanmalıdır.
Kombine haplardan farklı olarak doğum sonrası dönemde hemen başlanabilir.
Sadece progesteron içeren hapların avantajları
Östrojen içeren kontraseptiflerin yan etkilere neden olduğu veya ileri yaş, sigara kullanımı, postpartum hemen, emziren kadın, hipertansiyon, derin ven trombozu riski, hipertansiyon, migren veya diabet gibi kontrendikasyon olduğu durumlarda güvenli seçenektir.
Premenstrual sendromda da yararlı bir seçenektir.
Sadece progesteron içeren hapların dezavantajları Kombine oral kontraseptiflere göre etkinlikleri daha düşüktür ve hap alım saatler konusunda daha keskin sınırlar vardır.
Yan etkileri
- Fonksiyonel over kistlerini arttırır.
- Dış gebelik olma ihtimali yükseltir
- Akne, başağrısı, memelerde hassasiyet, kusma, düzensiz adet kanaması gibi yan etkiler bir kaç ay sonra yatışma meyilindedir.
- Bazı olgularda kilo değişimi olabilir.
- Meme kanseri insidansında hafif artış olur
Kontrendikasyonları
Gebelik, geçirilmiş dış gebelik öyküsü, problematik fonksiyonel over kistleri, ciddi arteriyel hastalık (miyokard infarktüsü veya serebrovasküler hastalık, aktif karaciğer hastalığı, porfiri, tanı konmamış vaginal kanama ve meme kanser olmak üzeredir.
İlaç etkileşimleri
Geniş spektrumlu antibiyotikler hariç enzim indükleyen ilaçlar progesteron içeren ilaçların etkinliğini etkiler.
Enjekte edilebilir kontraseptifler ve implantlar
Enjekte edilebilir kontraseptifler
Medroksiprogesteron asetat (12 mg) ve noretisteron enantat (200mg) günümüzde kullanılan enjekte edilebilir kontraseptiflerdir.
Medroksiprogesteron asetat 12 haftada ve noretisteron enantat ise 8 haftada bir intramuskuler olarak uygulanır.
Etki mekanizmaları
Enjekte edilebilir kontraseptifler ovulasyonu inhibe ederler ve servikal mukusu kalınlaştırır, endometriumu inceltirler.
Noretisteron enantat kısa süreli kontrasepsiyon amaçlı (maksimum 2 doz) kullanılabilir. Başlangıçta siklusun ilk 1-5 gününde veya doğumdan sonraki ilk 5 günde verilebilir ancak emziren kadında 6. haftada başlanabilir.
İlk aylarda düzensiz kanama normal olup bundan sonra ise bir çok kadın amenoreik hale gelir. En son enjeksiyon sonrası fertilite hemen geri gelebildiği gibi geri gelmesi 18ayı da bulabilir.
Avantajları
Yüksek etkinliği olup her gün ilaç alımını hatırlanma gereği yoktur, cinsel ilişkiden bağımsızdır, östrojenin kontrendike olduğu durumlarda kullanılabilir.
Oral progesteron içeren haplar gibi artmış over kisti veya ektopik gebelik riski taşımazlar çünkü güvenilir şekilde ovulasyonu inhibe ederler.
Dezavantajları
En önemli dezavantajları fertilitenin (doğurganlığın) geri dönüşündeki gecikmedir. Bunun yanında kilo alma, progestogenik yan etkiler ve persiste eden düzensiz kanamaya da neden olabilir. Uzun süre medroksiprogesteron asetat kullanımı ile artmış olası osteoporoz riski vardır.
Kontrendikasyonları
Gebelik,
Tanı konmamış vaginal kanama,
Ciddi arterial hastalık ve
Karaciğer hastalığı varlığıdır.
Noretisteron enantat etkisi enzim indükleyen ilaçlar ile azalır ve bu tür ilaçlar ile beraber kullanılma-malıdır.
İmplantlar
Etonogestrel salan implantlar günümüzde tek kullanımlık cilt altına yerleştirilen kontraseptiflerdir.
Progesteron içeren çubuk (40 mm x2 mm) lokal anestezi altında üst kolun iç kısmına yerleştirilir.
Etki mekanizması
Etonogestrel salan implantlar servikal mukusu kalınlaştnır, endometriumu inceltir ve bir kısım kadında ovulasyonu inhibe eder.
Etonogestrel salan implantlar siklusun ilk günlerinde, doğumdan hemen sonra, gebelik sonlandırılmasından veya düşükten hemen sonra uygulanır.
%20 olguda amenore görülür, %26 olguda düzensiz damlama şeklinde kanama olur ve bu şikayet ilk yılda giderek azalır.
Kontrasepsiyon başanısızlığı henüz bildirilmemiştir.
Vücut kitle indeksi 35kg/m2'nin üzerinde ise 2 veya 3 yıl sonra değiştirilir.
Implant kolaylıkla çıkarılır ve adet düzeni ve doğurganlık hemen geriye döner.
Avantajları
Oldukça etkin ve ilişkiden bağımsız bir yöntemdir.
Pelvik inflamatuar hastalik (PID) ve endometrium kanserinden kısmen korur.
Emziren kadında kullanılabilir,
Östrojen içeren ürünlerin kontrendike olduğu veya yan etki yarattığı durumda yararlı bir kontraseptif yöntemdir.
Dezavantajları
Bazı kadınlarda progestogenik yan etkilere (baş ağrısı, memelerde hassasiyet, kilo alma, duygu durum değişiklikleri) neden olur.
Bir çok olguda ilk yıl içinde düzensiz adet kanamaları olur ancak bu düzensizlik belli süre sonra düzelir.
Bazı olgularda amenore(adet görememe) olur veya düzensiz kanamalara neden olabilir.
Fonksiyonel over kisti ve depresyon görülme sıklığında artış olur.
Nadiren implant yerleştirilen alanda ciltte morarma, kaşıntı veya enfeksiyon olur.
Kontrendikasyonlar
Enjekte edilebilir kontraseptiflere benzer kontrendikasyonları vardır. Bunların arasında ciddi depresyon da vardır.
ACİL DOĞUM KONTROL YÖNTEMLERİ:
Ertesi Gün Hapı Ne Kadar Korur?
Ertesi gün hapı, korunmasız cinsel ilişki sonrasında gebeliği engellemek için kullanılan acil doğum kontrol yöntemidir.
Ertesi Gün İlaçları, ilişkiden sonra mümkün olan en kısa sürede alınmalıdır ve etkileri zamanla azalır. Genel olarak, ertesi gün haplarının etkinlik süresi ve koruma oranı şu şekildedir:
Kullanım Zamanına Göre Etkinlik
- İlk 24 Saat İçinde: En yüksek koruma oranına sahiptir. Yaklaşık %95 oranında etkilidir.
- 25-48 Saat Arasında: Etkinlik oranı biraz düşer. Yaklaşık %85 oranında etkilidir.
- 49-72 Saat Arasında: Etkinlik oranı daha da azalır. Yaklaşık %58-61 oranında etkilidir.
- 72-120 Saat Arasında: Bazı ertesi gün hapları ilişikiden sonraki geç dönemde de etkindir ve koruma sağlayabilir, ancak etkinlik oranı daha düşüktür.
Etki Mekanizması
Ertesi gün hapları, yumurtlamayı geciktirip; engelleyerek gebeliği önler. Yumurtlama zaten gerçekleşmiş ise, hapın etkinliği azalabilir.
Bu haplar, döllenmiş bir yumurtanın rahime yerleşmesini engellemez ve mevcut bir gebeliği sonlandırması mümkün değildir.
Ertesi Gün Hapları;
- Düzenli Bir Doğum Kontrol Yöntemi Değildir: Ertesi gün hapı, düzenli bir doğum kontrol yöntemi olarak kullanılmamalıdır. Sadece acil durumlar için tasarlanmıştır.
- Yan Etkiler: Bulantı, baş dönmesi, göğüslerde hassasiyet, düzensiz adet kanamaları gibi yan etkiler olabilir.
- Tekrar Kullanım: Bir adet döngüsünde birden fazla kez kullanılması önerilmemektedir. Düzenli doğum kontrol yöntemlerine geçiş yapılmalıdır.
- Diğer İlaçlarla Etkileşim: Bazı ilaçlar ertesi gün hapının etkinliğini azaltabilir. Bu nedenle, başka ilaçlar kullanıyorsanız mutlaka hekiminize danışmalısınız.
Ertesi gün hapının en etkili şekilde çalışabilmesi için mümkün olan en kısa sürede alınması çok önemlidir. Koruma oranı, kullanım süresine bağlı olarak değiştiğinden, en kısa sürede alınması gebelik riskini en aza indirir.
Ertesi Gün Haplarının Yan Etkileri Nelerdir?
Ertesi gün haplarının yan etkileri genellikle hafif ve geçici olup bazı kadınlarda daha belirgin görülür. Genellikle görülen yan etkiler:
- Mide Bulantısı ve Kusma: En sık görülen yan etki olup ilaç alındıktan sonra genellikle birkaç saat içinde görülür.
- Adet Düzensizlikleri: Adet döngüsünde değişiklikler olabilir. Adetiniz daha erken veya daha geç başlayabilir ve adet miktarında da değişiklikler olabilir.
- Baş Ağrısı: Bazı kadınlar baş ağrısı yaşayabilir.
- Kanama veya Lekelenme: Adet döngüsünün dışında lekelenme veya hafif kanama olabilir.
- Baş Dönmesi: Bazı kadınlar baş dönmesi hissedebilir.
- Yorgunluk: İlaç alındıktan sonra yorgunluk hissi olabilir.
- Karın Ağrısı veya Kramp: Karın bölgesinde ağrı veya kramp olabilir.
- Göğüs Hassasiyeti: Göğüslerde hassasiyet veya ağrı olabilir.
- Duygusal Değişiklikler: Duygusal dalgalanmalar veya ruh hali değişiklikleri yaşanabilir.
Bu yan etkiler genellikle kısa sürelidir ve birkaç gün içinde geçer. Ancak, şiddetli yan etkiler yaşanırsa veya yan etkiler birkaç günden uzun sürerse, hekiminize danışmanız gerekir.
Ayrıca, ertesi gün haplarının düzenli doğum kontrol yöntemi olarak kullanılmaması gerektiğini de unutmamak önemlidir.
Bu haplar sadece acil durumlar için tasarlanmıştır ve düzenli doğum kontrol yöntemleri kadar etkili değildir.
Ertesi Gün Hapı Kullanırsam Adet Döngümde Değişiklik Olur mu?
Ertesi gün hapı, yüksek dozda hormon içerdiği için vücutta geçici hormonal değişikliklere yol açabilir, bu da adet döngüsünde aşağıda belirtilen değişikliklere neden olabilir.
Hapın amacı, döllenmiş bir yumurtanın rahim duvarına yerleşmesini önlemek veya yumurtlamayı geciktirmek olduğundan, bu hormonal değişiklikler adet düzeninde dalgalanmalara yol açabilir. Bu değişiklikler genellikle geçici olup, aşağıdaki şekillerde kendini gösterebilir:
- Adet Döneminin Erken veya Geç Başlaması: Ertesi gün hapı, adet döneminizin beklenenden birkaç gün önce veya sonra başlamasına neden olabilir.
